De werkbaarheidsmonitor is een instrument van de SERV om de werkbaarheid van de Vlaamse werknemers en zelfstandige ondernemers op te volgen. Met een vragenlijst wordt de werkbaarheid sedert 2004 om de drie jaar gemeten.

De interactieve databank bevat  informatie uit de werkbaarheidsmonitor meer specifiek, over werkbaar werk, de werkbaarheidsindicatoren en de risico-indicatoren. De gegevens zijn beschikbaar voor de verschillende jaren waarvoor de meting werd uitgevoerd.

Er zijn gegevens voor verschillende deelgroepen.

Voor de werknemers is er een opsplitsing mogelijk naar geslacht, leeftijd, gezinssituatie, beroepsgroep, contract, arbeidstijd, ondernemingsgrootte, sector.

Voorbeelden van informatie die kan opgezocht worden:

• Voor welk % van de vrouwelijke werknemers is de werk-privé-balans problematisch in 2013?
• Is dit % groter of kleiner dan in 2004 of 2007 of 2010?
• Is dit % groter of kleiner bij de mannelijke werknemers?

Voor de zelfstandige ondernemers is er een opsplitsing mogelijk naar geslacht, leeftijd, opleidingsniveau, gezinssituatie (kinderen), gezinssituatie (partner), anciënniteit, groeiverwachting, ondernemingsgrootte, sector.

Voorbeelden van informatie die kan opgezocht worden:

• Voor welk % van de startende zelfstandige ondernemers is de situatie op het vlak van werkstress problematisch in 2013?
• Is dit % groter of kleiner dan in 2010?
• Is dit % groter of kleiner bij zelfstandige ondernemers die al langer aan de slag zijn?

Daarnaast geeft de databank informatie over de confrontatie met pestgedrag (werknemers) en aantal gewerkte uren (zelfstandige ondernemers). Ook deze informatie is beschikbaar voor de verschillende metingen en de diverse deelgroepen.

De databank geeft ook inzicht in de relatie tussen de werkbaarheids- en de risico-indicatoren. Voor de vier werkbaarheidsindicatoren wordt nagegaan in welke mate ze samenhangen met de risico-indicatoren of anders gezegd wat zijn de risico’s voor respectievelijk werkstress, motivatie, leermogelijkheden of werk-privébalans. Hier vindt de gebruiker bijvoorbeeld een antwoord op de vraag of werknemers/zelfstandige ondernemers die routinematig werk hebben (taakvariatie ‘problematisch’) meer kampen met motivatieproblemen dan de werknemers/zelfstandige ondernemers die afwisselend werk hebben (taakvariatie ‘niet problematisch’).

Werkbaar werk of de werkbaarheidsgraad is het percentage dat niet problematisch scoort voor én werkstress én motivatie én leermogelijkheden én werk-privé-balans.

In de werkbaarheidsmonitor is een werknemer iemand die in het Vlaams Gewest woont,  op het ogenblik van de bevraging effectief als loontrekkende tewerkgesteld is en op dat ogenblik zeker niet langer dan een maand afwezig was op het werk door bijvoorbeeld ziekte of loopbaanonderbreking. Studenten die werken maken geen deel uit van de werkbaarheidsmonitor.

In de werkbaarheidsmonitor is een zelfstandig ondernemer iemand die in het Vlaams Gewest woont en op het ogenblik van de bevraging een zelfstandige activiteit uitoefent. In de maand die aan de enquête voorafgaat was zij/hij effectief ook aan het werk als zelfstandig ondernemer. Enkel zelfstandige ondernemers in hoofdberoep maken deel uit van de werkbaarheidsenquête.

In de werkbaarheidsmonitor wordt de kwaliteit van de arbeid of de werkbaarheid gedefinieerd door vier aspecten: werkstress, motivatie, leermogelijkheden en werk-privé-balans.

• Wat is werkstress?

  De mate waarin mentale vermoeidheid, die het gevolg is van psychisch-sociale arbeidsbelasting, leidt tot spanningsklachten en verminderd functioneren.

• Wat is motivatie?

  De mate waarin iemand zich door de inhoud van het werk betrokken voelt bij dat werk.

• Wat zijn leermogelijkheden?

  De mate waarin iemand door opleiding, bijscholing en werkervaring haar/zijn competenties en vaardigheden op peil kan houden en verder ontwikkelen.

• Wat is werk-privébalans?

  De mate waarin de eisen die het werk stelt een belemmering vormen voor het privéleven.

Werkbaarheidsrisico’s zijn kenmerken van de arbeidssituatie die de werkbaarheid beïnvloeden. In de werkbaarheidsmonitor worden vier risico-indicatoren gemeten voor zelfstandige ondernemers: werkdruk, emotionele belasting, taakvariatie en arbeidsomstandigheden. Voor de werknemers worden bijkomend ook autonomie en relatie met de leiding gemeten.

• Wat is werkdruk?

  De mate van belasting die het gevolg is van de hoeveelheid werk die iemand binnen een bepaald tijdsbestek presteert

• Wat is emotionele belasting?

  De mate van belasting die het gevolg is van de interactie met bijvoorbeeld klanten, patiënten, leerlingen of burgers

• Wat is taakvariatie?

  De mate waarin het werk afwisseling biedt en een beroep doet op de kennis en de vaardigheden de taakuitvoerder.

• Wat is autonomie?

  De mate waarin iemand invloed heeft op de planning en de organisatie van het eigen werk.

• Wat betekent relatie leiding?

  De mate waarin men  door de leidinggevende adequaat begeleid en ondersteund wordt in het werk

• Wat betekent arbeidsomstandigheden?

  De mate waarin men tijdens het werk blootgesteld wordt aan fysieke en ergonomische risicofactoren zoals lawaai, gevaarlijke stoffen, tillen, ongemakkelijke houdingen, enz.

Voor elke indicator (bijvoorbeeld werkdruk of motivatie) wordt aangegeven voor welk deel (%) de situatie

• niet-problematisch (groen),
• problematisch (oranje) of
• acuut problematisch (rood) is.

Het aandeel groen+oranje maakt samen 100%. Het aandeel rood maakt deel uit van de problematische groep (oranje) maar wordt gepercenteerd op het totaal.

Elke indicator wordt gemeten aan de hand van een ‘meetschaal’. De uitkomst is een schaalwaarde tussen 0 en 100. Voor elke meetschaal zijn grenswaarden bepaald die aangeven welke schaalwaarden de grens vormen tussen niet-problematisch, problematisch en acuut-problematisch. Alle informatie over de methodiek vindt u in de methodogische nota van de werkbaarheidsmonitor.

De gegevens van de werkbaarheidsmonitor worden op de website voorgesteld met behulp van figuren. Per type figuur is een leeswijzer opgemaakt.

De figuur is beschikbaar voor alle metingen zowel voor de werknemers als voor zelfstandige ondernemers op het niveau Vlaanderen.

Deze figuur geeft voor 2013 het aandeel werknemers met werkbaar werk. Het aandeel geen werkbaar werk wordt opgesplitst naar aantal knelpunten.

54,6% van de Vlaamse werknemers heeft werkbaar werk. Deze werknemers hebben een kwaliteitsvolle job op het vlak van werkstress, motivatie, leermogelijkheden en werkprivé-balans. De andere werknemers worden respectievelijk met één (24,2%), met twee (13,8%), met drie 5,6% of met vier (1,8%) geconfronteerd.

Deze figuur is beschikbaar voor alle metingen voor zowel werknemers als zelfstandige ondernemers telkens voor de verschillende deelgroepen.

Deze figuur geeft voor 2007, 2010 en 2013 voor zelfstandige ondernemers het aandeel met werkbaar werk versus geen werkbaar werk.

In 2013 had 51,4% van de zelfstandige ondernemers werkbaar werk. Deze zelfstandige ondernemers hebben kwaliteitsvol werk op het vlak van werkstress, motivatie, leermogelijkheden en werkprivé-balans. 48,6% had daarentegen geen werkbaar werk en wordt dus met minstens één van de vier werkbaarheidsknelpunten geconfronteerd.

Deze figuur is beschikbaar voor alle werkbaarheidsindicatoren zowel werknemers als zelfstandige ondernemers telkens voor de verschillende deelgroepen. Ook voor de risico-indicatoren zijn dergelijke figuren opvraagbaar.

Deze figuur geeft voor 2013 een overzicht van de vier werkbaarheidsindicatoren voor de werknemers.

29,3% van de werknemers bevindt zich in een problematische situatie (oranje) op het vlak van werkstress. Voor andere werknemers (70,7%) is de situatie op het vlak van werkstress niet problematisch (groen). De problematisch en de niet problematisch groep vormen samen 100%. Daarnaast is voor 9,6% (rood) van de werknemers de situatie op het vlak van werkstress acuut-problematisch. Deze figuur geeft ook voor motivatie, leermogelijkheden en werk-privé-balans het aandeel van de werknemers dat zich respectievelijk in een niet problematische, een problematisch of een acuut-problematische situatie bevindt. Een vergelijking van de werkbaarheidsindicatoren laat het grootste aandeel problematisch zien voor werkstress (29,3%) en het kleinste aandeel voor werk-privé-balans (10,8%).

Deze figuur is beschikbaar voor alle deelgroepen werknemers.

Deze figuur geeft voor de verschillende metingen (2004-2007-2010-2013) het aandeel werknemers dat zich op het vlak werk-privé-balans zich respectievelijk in een niet-problematisch (groen), een problematisch (oranje), een acuut-problematische situatie (rood) bevindt.

In 2013 bevindt 10,8% van de werknemers zich in een problematische situatie op het vlak van werkprivé-balans. Het aandeel van de niet-problematische groep bedraagt 89,2%. De problematisch en de niet problematisch groep vormen samen 100%. Daarnaast is voor 2,7% (rood) van de werknemers de situatie op het vlak van werk-privé-balans acuut-problematisch.

Deze figuur is beschikbaar voor alle deelgroepen werknemers.

Deze figuur geeft voor 2013 het aandeel werknemers dat in de afgelopen 12 maand het slachtoffer was van pestgedrag op het werk, onderverdeeld in drie categorieën: nooit, sporadisch en frequent.

In 2013 had 90,4% van de Vlaamse werknemers niet te maken met pesten (nooit). Bij 8,1% kwam dit sporadisch voor, bij 1,5% frequent.

Deze figuur is beschikbaar voor alle deelgroepen zelfstandige ondernemers

Deze figuur geeft voor de verschillende metingen (2007-2010-2013) voor de Vlaamse zelfstandige ondernemers de verdeling naar het aantal gewerkte uren per week.

In 2013 werkt 17,7% van de zelfstandige ondernemers maximaal 40 uur, 36,6% werkt tussen de 40 en de 60 uur en 45,7% werkt 60 uur of meer.

Deze figuur is beschikbaar voor alle werkbaarheidsindicatoren gecombineerd met de relevante risico-indicatoren en dit zowel voor werknemers als voor zelfstandige ondernemers

Deze figuur geeft weer in welke mate een bepaalde risico-indicator impact heeft op een bepaalde werkbaarheidsindicator

6,8% van de zelfstandige ondernemers met voldoende taakvariatie (niet problematisch) bevindt zich in een problematische situatie op het vlak van motivatie en 2,4% in een acuut problematisch situatie. Bij de zelfstandige ondernemers met een problematische taakvariatie loopt het aandeel dat met motivatieproblemen op tot 25,2%, bij. 11,6% is de situatie acuut problematisch.

Via deze databank is de belangrijkste informatie van de werkbaarheidsmonitor toegankelijk. Er is gestreefd naar een eenvoudig instrument dat bruikbaar is voor een breed publiek. Voor meer gespecialiseerde vragen kan de gebruiker terecht in de publicaties op basis van de werkbaarheidsmonitor of bij het onderzoeksteam svanderhaeghe@serv.be of rbourdeaudhui@serv.be. Hieronder volgen een paar voorbeelden van thema's waarover de gebruiker meer informatie kan vinden:

• Significantietoetsen
  In het informatiedossier voor werknemers  en zelfstandige ondernemers  zijn heel wat significantietoetsen opgenomen.
• Sectoren
  Voor de verschillende sectoren zijn afzonderlijke profielen opgemaakt. Voor de werknemers gaat het over 12 profielen , voor de zelfstandige ondernemers over 3 profielen . Meer technische analyses (bv vergelijking met het Vlaams gemiddelde) kan de gebruiker vinden in werkbaar werk sectoren werknemers en werkbaar werk sectoren zelfstandige ondernemers.
• Beroepen
  Voor de verschillende beroepen zijn afzonderlijke dossiers opgemaakt. Voor de werknemers gaat het over 9 dossiers. Meer technische analyses (bv vergelijking met het Vlaams gemiddelde) kan de gebruiker vinden in werkbaar werk beroepen werknemers.
• Profielen voor zelfstandige ondernemers
  Voor de zelfstandige ondernemers zijn afzonderlijke profielen opgemaakt voor de starters, de vrouwelijke ondernemers, de groeiers
• Pesten
  De bevindingen uit de werkbaarheidsmonitor met betrekking tot ongewenst gedrag (meer specifiek pesten, ongewenst seksueel gedrag, lichamelijk geweld) zijn samengebracht in een technische nota
• Welke risico's voor welke werkbaarheidsindicatoren? ('risico's voor')
  De rubriek 'risico's voor' op de website geeft inzicht in de relatie tussen de werkbaarheids- en de risico-indicatoren. Voor de vier werkbaarheidsindicatoren wordt zowel voor werknemers als voor zelfstandige ondernemers nagegaan in welke mate ze samenhangen met de risico-indicatoren of met andere woorden wat is de impact van de risico-indicatoren op de werkbaarheidsindicatoren?
  De achterliggende analyses zijn beschreven in de informatiedossiers wat maakt werk werkbaar voor werknemers en wat maakt werk werkbaar voor zelfstandige ondernemers. In deze informatiedossiers wordt de impact van een bepaalde risico-indicator op een bepaalde werkbaarheidsindicator ingeschat (via een logistische regressie met odd's-ratio's). De analyses wijzen op een vrij stabiel verband tussen de werkbaarheids- en de risico-indicatoren over de tijd en voor de verschillende deelgroepen. Concreet betekent dit bijvoorbeeld dat een ongeschoolde arbeider met een problematisch taakvariatie evenveel kans loopt op motivatieproblemen als bijvoorbeeld een uitvoerende bediende met een problematische taakvariatie. Waar ongeschoolde arbeiders en uitvoerende bedienden wel verschillen is in het aandeel dat met problematisch taakvariatie wordt geconfronteerd, dat aandeel ligt namelijk veel hoger bij ongeschoolde arbeiders. Een goede risico-analyse houdt met beide elementen rekening namelijk zowel het aantal mensen dat met een bepaald risico wordt geconfronteerd (arbeiders bevinden zich vaker in een job met een problematische taakvariatie) als met de impact van een bepaald risico op de werkbaarheidsindicator (de impact van taakvariatie op motivatie verschilt niet (significant) voor ongeschoolde arbeiders en uitvoerende bedienden).
• Combinaties van deelgroepen
  Op de website worden geen combinaties van deelgroepen toegelaten. De reden hiervoor is dat combinaties heel vaak uitmonden in te kleine cellen (<200). Wie toch informatie wil over bepaalde combinaties of de databank wil gebruiken voor wetenschappelijk onderzoek kan steeds terecht bij het onderzoeksteam (svanderhaeghe@serv.be of rbourdeaudhui@serv.be).